In Glasgow staan twee kleumende heren in de hoofdstraat te flyeren voor de Schotse onafhankelijkheid. Ze proberen zich aan kartonnen bekertjes thee te warmen, terwijl het winkelend publiek ze links laat liggen. Ondanks de magere interesse van voorbijgangers, hopen en verwachten zij dat een meerderheid van de Schotten bij een volgende volksraadpleging onafhankelijk wil worden. In Westminister zijn ze zo’n kleine minderheid, dat hun stem er geen invloed heeft. Niettemin gaf in 2014, vóór Brexit, 55% van de Schotten er de voorkeur aan om bij Groot-Brittannië te blijven. Inmiddels zijn er peilingen waarin dat 50-50 lijkt te zijn geworden. En dan? “Dan vragen we zo snel mogelijk opnieuw lidmaatschap aan van de Europese Unie.”

Je hoeft Engeland niet eens uit om vergelijkbare onvrede te horen: ‘wij worden niet gehoord!’ Een Labour-bolwerk als Liverpool kijkt achterdochtig naar de politiek in Londen. Zoals de jonge, pro-EU-stemmende Luke zegt: “Ik vertrouw die Tories gewoon niet! Laatst hebben ze een motie verworpen, waarin vast zou worden gelegd om de NHS (de National Health Service, die Britten gratis gezondheidszorg verstrekt – ML) niet te verkopen. Zij willen de zorg het liefst aan de markt overlaten. Of zeg mij waarom je anders zo zou stemmen? Er wordt gezegd dat het van belang is om onze gezondheidszorg te verbeteren. Straks moeten we losse dealtjes gaan sluiten met de VS en andere landen. Dan krijgen die zeker allemaal een stukje van onze NHS?”

De verhouding binnen het Koninkrijk staan op scherp; iedereen voelt zich door ‘Londen’ in de steek gelaten. Het Brexit-debat gaat helemaal niet over Europa. Het is een binnenlandse aangelegenheid.

Europa, dat is een toevallige voorbijganger, die wellicht praktisch kan blijken in de toekomst. En het vertrek uit Europa (of zelfs het debat erover) zou wel eens de eerste stap kunnen blijken in de desintegratie van Groot-Brittannië.